| Strona główna | Mapa serwisu | English version |
 |  |  |
| Bóstwa Słowian | ||||
|
|
|||||||||||||
|
|||||||||||||
Na temat bóstw słowiańskich jest niewiele informacji, a niejednokrotnie trzeba patrzyć przez mgłę. Wiele informacji należy też odrzucić jako wymysły chrześcijańskich kronikarzy, którzy specjalnie zohydzali obrzędy bądź wizerunki bogów i przekręcali ich imiona. Wiele dawnych słoawiańskich bóstw przekształciło się później w chrześcijańskich "świętych" więc można czerpać z tego jakieś informacje, ale nie należy popadać w euforie gdyż w tych opisach jest wiele późniejszych naleciałości chrześcijańskich. Jak na tę chwilę udało mi się zebrać pokaźny wachlarz bogiń i bogów lecz jestem przekonany, iż to tylko znikomy procent, a same przypisane funkcje są niepełne bądź sprzeczne z prawdą. Wyjaśnienie przyniesie nam Księga Welesa (tutaj posługuję się nielicznymi przekładami na j. polski. Musimy jeszcze poczekać na pełne polskie wydanie). Wtedy porównamy to co jest zawarte w tych opisach. Zmieni się na pewno wiele. PERUN Najsilniejszy i najpotężniejszy wśród wszystkich bogów. Piorunowładca, bóg gromu, grzmotu, błyskawicy, a także uroczystej przysięgi i sprawiedliwości. Patron wojowników, których strzeże podczas bitwy. Czczony jako bóg wojny, siły, męstwa i męskiej płodności; symbolem boga piorunowładcy jest dąb. Opiekun swego ludu, któremu zapewnia dobrobyt. Perun jest bogiem strzegącym porządku ludzkiego świata, jest wojownikiem, który walczy o zachowanie równowagi na ziemi. Na swoim srebrnym rydwanie jeździ po niebie i rzuca przeraźliwym młotem - kamiennymi piorunami - rażąc swoich wrogów. Zasiada też w koronie dębowego drzewa i stamtąd niesie zniszczenie swymi gromami. Imię boga znaczy - bić, uderzać. Symbolami boga są dąb i młot, który był czczony pod postaciom belemnitu (skamielina mięczaków) i fulgurytu (wytopione przez uderzenie pioruna szkliwo kwarcowe). Wykorzystywano je jako amulety oraz stosowano je w leczeniu różnych chorób. Kult Peruna sprawowano w peryniach, miejscach Jemu poświęconych - dębowych gajach - w których pod największym i najstarszym dębem składano ofiary. Palił się tam wieczny, święty ogień, podtrzymywany przez wołchwów. Przypadek wygaśnięcia świętego ognia wołchwowie przypłacali życiem, natomiast, gdy czuli, że niedługo umrą ze starości to nakazywali się spalić żywcem. Bóg Perun widziany był przez naszych przodków pod postacią błyskawicy, grzmotu, a uderzenie pioruna postrzegane było jako uświęcające. Miejscom uderzenia gromu przypisywano niezwykłą moc magiczną i uzdrowicielską i otaczano je płotem. Człowiekowi, który przeżył uderzenie pioruna wróżono długi byt na ziemi. Słowianie pałali sympatią do Peruna i do Jego broni – piorunów. Gdy domostwo zajęło się ogniem spowodowanym przez uderzenie pioruna ludzie nie gasili go uważając, że bóg walczy ze swoim odwiecznym wrogiem Żmijem, który więzi wodę i który ukrywa się pod domem, skałą, człowiekiem lub drzewem. Bóg starając się go trafić musi zniszczyć to pod czym się ukrywa aby uwolnić życiodajną wodę, by zapewnić ludziom szczęście. Towarzyszką Peruna jest bogini pomyślności i Pani Sławii- Dodola, nazywana też inaczej Perperuną lub Perkuną. Słowianie szanowali Peruna, twierdząc, że jeden tylko bóg, twórca błyskawicy jest panem całego świata. Wojowie składali przysięgi na miecz Peruna, i zastrzegali, że jeśli ktoś daną przysięgę złamie to zostanie rozsiekany przez własną broń. Na posągach Perun bóg miał postać czterogłowego-czterotwarzowego mężczyzny z rogiem w dłoni i przypasanym mieczem. Całość okrywała długa szata, opodal znajdowała się zaś uzda i siodło, używane przez boga podczas Jego nocnych wypraw na świętym białym koniu. Sanktuarium Peruna istniało w okolicy Nowogrodu Wielkiego. W Szczecinie czczony był na równi z Trzygłowem (nazywany był tam Dębowcem). W Kijowie pod koniec X w. książe Włodzimierz kazał wznieść świątynie Perunowi, gdzie obok Jego posągu ze srebrną głową i złotymi wąsami stały inne posągi: Chorsa, Dadźboga, Strzyboga, Siemargła i Mokoszy. Co się stało później każdy chyba wie... Księga Welesowa mówi: "Chwała Bogu Perunowi płomiennokędzierzawemu, który miota strzały na wrogów i wiernie prowadzi naprzód! Jako że jest on dla wojów ich sędzią i dumą, i złotoruniem - miłościwy i wszechprawy jest!" "Perkunu yra dang" - Perun jest mnogi. SWARÓG Wielki Ojciec - Jego byt ogarnia wszystkich bogów. Bóg światła i ognia niebiańskiego. Dawca wszelakiego życia. Bóg słońca, które jako zdolny rzemieślnik wykuł. Swoją wiedzę na temat metalu i sztuki jego obróbki przekazał ludziom. Ofiarował im także kleszcze kowalskie by mogli kuć lepszą broń. Jest bogiem kowalstwa i zaślubin, który wykonał ze złota pług i obrączkę - ustanowił małżeństwo wśród ludzi. Imię boga znaczy tyle co 'niebo' gdzie pochodzi ono od sanskryckiego 'svarga'. Wschód słońca na ziemiach polskich witano obnażaniem głowy i modlitwą. Południe czczono kłaniając się obróciwszy w stronę południową. Słońce przodkowie nasi postrzegali jako święte, z tego też powodu za hańbiące uchodziło pokazywanie słońca palcem, ustawianie się do niego plecami podczas żniw, plucie w jego stronę. SWAROŻYC Bóg ognia domowego i ofiarnego, czczony również jako bóg wojny. Syn Swaroga. Główny ośrodek kultu Swarożyca znajdował się w Radogoszczy, gdzie w pięknie zdobionej świątyni spoczywającej na fundamentach z rogów zwierząt stały ozdobione w hełmy i pancerze posągi bogów, a pierwszym spośród nich był właśnie Swarożyc, którego szczególnie czczono i szanowano. Przechowywano w tej świątyni także stanice - święte sztandary bogów - które wynoszono na zewnątrz tylko w wypadku wojny. Swarożycowi składano ofiary ze zmarłych, dbano o to aby nie obrazić boga, bowiem obrażony Pan ognia mógł się zemścić, zsyłając na ludzi pożar. Ogień u starożytnych Słowian był traktowany z ogromną czcią, dlatego też w domowym palenisku zawsze przechowywano żar, który przenoszono do nowego miejsca zamieszkania; część żaru oddawano także synom wkraczającym w dorosłe życie i opuszczającym domostwo. WELES Bóg przysięgi, magii, wiedzy i zaświatów - Nawii. Bóg muzyki, poezji i poetów których nazywano "Welesowymi wnukami". Patron kupców i handlarzy. Opiekun zmarłych, ale także niektórych żywych ludzi - Wieszczy. Sądzi umarłych podług ich postępowania na ziemi. Weles mieszka i rozporządza swą władzą z serca bagna znajdującego się w krainie Naw, gdzie urzęduje na złotym tronie. Zajmuję się wypasaniem dusz ludzkich - Welów - na nawijskich rajskich łąkach. Potrafi przybierać postać czarnego, kudłatego kozła. Gdzieniegdzie pojawia się także jako starzec z długą, gęstą, siwą brodą. Ostatni pęk kłosów, który pozostał na zżętym polu nazywano brodą Welesa. ROD i RODZANICE Twórca Wszechświata. On przebywa na niebie, jeździ na chmurach, jest dawcą żywota ludziom, zwierzętom, ptakom, wyznacza człowiekowi jego los. Protoplasta Słowiańskiego panteonu. Wzywa się Go by niósł pomoc przy porodach i wytyczał dziecku jego przeznaczenie. Pierwotnie to jeden z najważniejszych Słowiańskich bogów. Rodzanice są trzema córkami / wieszczkami Roda, które decydują o losie człowieka tuż po jego narodzinach zapisując ów los, niewidocznym znakiem na czole dziecka. Po raz kolejny pojawiają się przy postrzyżynach. Aby zapewnić sobie ich przychylność składano im ofiary z chleba, sera, miodu i uwarzonej kaszy. Podczas świąt rodzinnych zwykło się zapraszać Roda i Rodzanice na poczęstunek, a nawet ustawiać dla nich osobny stół. O charakterze boga mogą znaczyć dzisiejsze słowa: rodowy, rodzić, rodzina, naród. STRZYBÓG Bóg wiatru, powietrza i siarczystego mrozu. Symbol ruchliwości, aktywności, niezbędnego do życia oddechu oraz śpiewu. Z czasem Strzybóg otrzymał nazwę Pośwista i był szczególnie ważny dla żeglarzy - gdzie modlono się do Niego by dał im pogodę i morza nie turbował. Wichry oraz silne wiry powietrzne nie cieszyły się uznaniem, ani sympatią – żeby się ich ustrzec próbowano rzucać w nie nożami, kijkami i kamieniami, wymawiano też odpowiednie zaklęcia. Niekiedy zapraszano boga na świąteczną wieczerzę, albo na oknie zostawiało się chleb. Strzybogowi przypisuje się czterech wnuków – cztery podstawowe wiatry: północny, południowy, zachodni i wschodni. W "Słowie o wyprawie Igora" wiatry są zwane "Stribożymi wnukami". Kult Strzyboga potwierdza nazewnictwo geograficzne, np. wieś Strzyboga koło Skierniewic. MOKOSZA Bogini płodności, opiekunka kobiet, patronka przędzenia i tkactwa; zapewnia urodzaj i powodzenie materialne. Zwana Matką Ziemią, kojarzona z urodzajną ziemią i z deszczem, którego opad postrzegano jako mleko Mokoszy. Mity przedstawiają ją też jako prządkę, snującą nić losu oraz kobietę z rogiem do picia. Jej sfery działania to domostwo, kobiece prace i seksualność. DANA Matka Woda. Niezrównanej piękności bogini i macierz wszystkiego, co żyje. Bogini rozrodczości. Dniem Jej poświęconym jest piątek, w którym surowo sądzi tych, co naruszają zwyczaje. Do takich występków należy przędzenie i szycie w ten dzień. Danie składano ofiary przez wrzucanie kosztowności do rzek i jezior, źródeł i krynic. Prawdopodobnie słowo danina pochodzi od żertw składanych bogini Danie. DODOLA Bogini ogniska domowego, czuwająca nad dobytkiem danego gospodarstwa, zapewniająca urodzajne plony i obfite połowy. Bogini szczęścia, powodzenia, pomyślności i dobrobytu, kojarzona jednoznacznie z opadami deszczu. Towarzyszka Peruna. CHORS Bóg księżyca i magii księżycowej. Pan nocnego światła i nocnego nieba powiązany z demonami wodnymi , z rytmem wegetacji, a także ze światem zmarłych. Chorsowi składano ofiary z chleba - z kołaczy, miodowników oraz kality. MORENA Morena nazywana też Marzanną to bogini śmierci. Jest uosobieniem zimy, a na wiosnę kończy się Jej władanie na ziemi. Dlatego też pod koniec zimy topi się jej wyobrażenie (kukłę). Ten starodawny pogański rytuał zachował się do dziś dzień. Utopienie lub spalenie wyobrażenia bogini miało zapewne charakter rytualny, a jej odpłynięcie wraz z nurtem rzeki miało symbolizować odejście wraz z nią zimy. Towarzyszka / małżonka Czarnoboga. BIAŁOBÓG i CZARNOBÓG Białobóg jest przedstawicielem światła i jego mocy. Pomaga ludziom przy pracy, rozdaje im cenne dary. Niekiedy pojawia się jako starzec z długą brodą w białym odzieniu. Czarnobóg - pan ciemności i zła jest zupełnym przeciwieństwem Białoboga. Jego totalną odwrotnością. Podczas wojen z krzyżowcami "jezusa" nazywano Czarnobogiem. ŁADA Bogini ślubów i wesel. Patronka deszczu i urodzaju. Łada przedstawia żeńską podstawę w panteonie słowiańskich bogów. Niekiedy widzi się w Niej wybrankę boga burzy - Peruna. DADIA Wielki Pan lasów, łąk usianych kwiatami, który sprawuje nad nimi swoją opiekę i otacza swoją troską. Bóg wszelakiej roślinności. ... "A Bogów kupalcie - I Dadia szanujcie" (Księga Welesa). PROWE Bóg sprawiedliwości i prawa, wydający zawsze słuszne wyroki. Na ziemi starogardzkiej istniał otoczony płotem święty gaj Jemu poświęcony. Ów święty gaj nie mógł być zbrukany krwią – nawet wrogów, a każdy uciekinier bądź szukający schronienia znalazł tam azyl. W obecności księcia i kapłana odbywały się tam sądy oraz najprawdopodobniej wiece plemienne Wagrów. SIEMARGŁ (SIEM I RGIEŁ) Siemargł to stróż Drzewa Świata, bóg ziemi, pan żyta i żniw. Natomiast, gdy uznamy, iż istnieli dwaj bogowie – Siem i Rgieł (Rogł) to Ich funkcje wyglądają następująco: Siem to bóg dbający o szczęście i bezpieczeństwo ludzkiej zagrody, czuwający i opiekujący się rodziną. Rgieł natomiast jest bogiem, który opiekuje się zasiewami, zbożem, plonami, a wręcz całą uprawą rolną. NIJA Bogini śmierci i ponownych narodzin w Nawii. Przyjmuje prochy zmarłego człowieka na swoje łono. Towarzyszka Welesa. SIWA Bogini plemion połabskich. Bogini, która ma władzę nad szeroko pojętym życiem, otacza opieką żyjących ludzi. PEREPŁUT Bóg wikłający wodę i biegi rzek. Bóg piwa i miodu, pan tańca i libacji. Rodzi ryby i daje czystą wodę. ŚWIĘTOWIT Potężny bóg wojny, urodzaju i przepowiedni. Jego symbolami są: duży róg do picia, ogromny miecz i biały rumak. W Arkonie na wyspie Ranie istniała gontyna Świętowita pokryta z zewnętrznej strony rzeźbami i malowidłami, pokryta natomiast była czerwonym dachem. W środku znajdował się ogromny posąg boga mający cztery twarze ogarniające swym spojrzeniem wszystkie strony świata. W prawej dłoni dzierżył drogocenny róg używany do wróżb, lewa zaś swobodnie opadała wzdłuż boku. U stóp posągu znajdowała się uzda, siodło i ogromny miecz. Obok świątyni spoczywał biały koń poświęcony bogowi, którego mógł dosiadać tylko kapłan. Jako, że czasem nad ranem był pokryty błotem i spieniony, wierzono, że w nocy, gdy wszyscy śpią Świętowit pokonuje na nim swoich wrogów. Za pomocą tegoż też konia rozwiązywano kwestię podjęcia się lub nie wyprawy wojennej. Jeśli przez potrójny rząd skrzyżowanych, wbitych w ziemię ostrzami włóczni przekroczył koń nie tykając żadnej z nich wróżono wtedy pomyślność wyprawy, zaś, gdy którąś trącił zaniechiwano jej. Świątynia i posąg boga był otoczony wielką czcią. Kapłan, który jako jedyny mógł wstępować do świątyni sprzątając wnętrze wstrzymywał oddech aby nie splugawić bóstwa oddechem śmiertelnika. Musiał co chwilę wybiegać na powietrze by złapać oddech. Co rocznie wokół świątyni odbywało się święto Plonów podczas, których kapłan wieszczył przyszły los osady. Miał drużynę 300 konnych. W świątynnym skarbcu składano liczne łupy i drogocenne dary. Sława jego potęgi sięgała tak daleko, że nawet chrześcijański król Danii przed wyruszeniem na wojnę słał dary dla boga by zjednać sobie Jego przychylność, a kraje Słowiańskie składały coroczną daninę Świętowitowi. Na jednym z wyobrażeń trzyma gęśle - wierzono, że gdy gra na niej, trzęsie się ziemia. Arkona – sławny wśród całej zachodniej słowiańszczyzny gród i wyrocznia zarazem. Ostatni bastion wiary słowiańskiej, który po blisko dwustu latach został zdobyty i zniszczony - 15 czerwca 1168 r. Sława obrońcą Arkony! TRZYGŁÓW Czczony jako bóg wojny, dosiadający czarnego wróżebnego konia, władającego sztormami. Posągi Trzygłowa miały trzy twarze, skierowane w różne strony. Jego trzy pary oczu obejmują spojrzeniem niebo, ziemię oraz świat podziemny. To On pilnuje, by panowała w tych rzeczywistościach kosmiczna równowaga i harmonia. Głównym ośrodkiem kultu Trzygłowa był Szczecin i Wolin. W Szczecińskiej świątyni pokrytej rzeźbami sławiącymi piękno natury stał Jego posąg- okryty złotem i srebrem. W świątyni na Wolinie stał niewielki posąg boga, ale za to cały ze szczerego złota. Wolińskim symbolem Trzygłowa była włócznia. Na Rusi znany jako Trojan - car ludzi. RUJEWIT, POREWIT i PORENUT Rujewit to bóg wojny i miłości fizycznej. Jego symbolem jest jaskółka, uważana za zwiastun wiosny i wcielenie dusz zmarłych. Posąg znajdujący się na wyspie Ranie przedstawiał Go jako wysokiego i smukłego boga o siedmiu twarzach i przypiętymi do pasa prawdziwymi siedmioma mieczami oraz ósmym mieczem, który Rujewit dzierżył w dłoni. Porewit (Borowit, Borzywit) jest bogiem siły i naporu. Jego posąg miał pięć twarzy. W Porenucie natomisat widzi się najstarszą z form Peruna - bóstwo atmosferyczne. Posąg Porenuta miał cztery twarze, a piątą widniejącą na piersi bóg przytrzymywał rękoma. JAROWIT Bóg wojny i zwycięstwa, siły i wiosny. W Jego świątyni w Wołogoszczy znajdowała się złota tarcza, symbol słońca i zwycięstwa. Podczas bitew z wrogami, wynoszono tarczę na zewnątrz świątyni, by pełniła funkcję talizmanu podnoszącego morale wojowników i zapewniającego zwycięstwo. Przed wyruszeniem na wyprawę wojenną składano Mu w ofierze konia. 10 maja natomiast odbywało się Jego święto. JARYŁO Bóg rolnictwa. Bóg wiosny, miłości, namiętności i płodności. Uosobienie sił młodości. Przedstawiany jako młodzieniec odziany w białe szaty, w prawej ręce trzymający ludzką głowę, a w lewej kłosy z żyta, dosiadający białego wierzchowca. Deszcz i rosa - jak uważano - to Jego nasienie. DADŹBÓG Bóg ognia i bogactwa. Bóg szczęścia i ziemskiego dostatku, symbolizowanego przez urodzaj żyta i pszenicy. Opiekun książąt, których nazywano "wnukami Dadźboga". Wrogami dawcy bogactw są smoki i wszelkie plugawe stworzenia, które wygrzewając się na słońcu, zabierają jego moc. RADOGOST Bóg ognia, a także płodów rolnych i gościnności. Radogost był bogiem Obodrytów, których sztandary zdobiły głowy czarnych wołów. |
|||||||||||||
(C) nr_leczyca |
